Om sprakeloos van te worden.

Met hun jaarlijkse 3-daagse festival Tell’em, de podcastserie Wat Zeggie?!, diverse workshops en open podia leiden ze woordkunstartiesten op en geven ze hen een veilig podium, ‘een safe space’. Hun ambitie? De norm van woordkunst binnen kunst en cultuur veranderen: van elitair en theatraal naar rauw, puur, Rotterdams, persoonlijk en vernieuwend. Daarnaast willen ze een betere weerspiegeling van de stad Rotterdam en de Nederlandse maatschappij in de cultuursector.

Beide mannen hebben op internationaal topniveau gesquasht. Zij reisden hiervoor veel en dit inspireerde hen tot het oprichten van een reizend open podium in 2014. De weg hiernaartoe verliep voor Garryl en Tomáš verschillend. Garryl zette op zijn 18^e een punt achter zijn squashcarrière en volgde de mbo-opleiding ICT aan het Albeda College in Rotterdam. Als vervolgopleiding koos hij voor de hbo-opleiding Media en Entertainment Management aan de Hogeschool InHolland onder het motto: ‘Ik zoek en kies altijd iets waar ik blij van word.’

Tomáš had meer ambitie met squashen dan Garryl: ‘Ik wilde nummer 1 worden.’ En dat is hem gelukt. Hij is drie keer Nederlands jeugdkampioen geworden. Hij heeft als junior EK’s gespeeld en een WK in Equador. Voor het seniorenwereldkampioenschap in Rotterdam bemachtigde hij een wildcard. ‘Het hoofdtoernooi van dit WK vond plaats in het Nieuwe Luxor in Rotterdam. ‘Toen wist ik: Je kunt meer dingen doen in een theater.’ Tijdens dit WK in Rotterdam sloot Tomás zijn squashcarrière af in het Nieuwe Luxor Theater, toen nog niet wetend dat een andere loopbaan hem hier terug zou brengen.

Terwijl Garryl koos voor het volgen van opleidingen na zijn squashcarrière, ging Tomáš schrijven. Hij begon met het schrijven van chats naar zijn prille liefde in Equador. ‘Daarna schreef ik teksten met een gebroken hart, want deze liefde hield geen stand.’ Dit mondde uit in het voordragen van zijn teksten tijdens Poetry Circle 010 in het HipHopHuis. ‘Hoe dit zo kwam? Via de Nederlands-Iraanse artiest Sevdaliza. Daarna ben ik naar Los Angeles afgereisd voor een cursus songwriting. Mijn teksten bleken altijd de bridge te zijn. In a capella gezongen, voelt dit als spoken word.’

Beide mannen hielden contact, ook al squashten ze niet meer samen. In 2014 ontmoetten Garryl en Tomáš een andere squashgenoot die een café had in Ommoord: café Otto Hahn. Dit café werd hun eerste locatie voor het reizend open podium, hun eerste evenement. In dezelfde periode nodigde Irwin Ment de twee vrienden uit voor Innerviewer in Bird. Tomáš: ‘Hij vroeg ons om een artistiek inhoudelijk programma van 15 minuten. Maar we hadden nog geen naam. Ik stelde Spraakuhloos voor aan Garryl, want het publiek moet immers de optredens zo ervaren dat ze er achteraf geen woorden voor hebben.’ Garryl reageert lachend: ‘Ik dacht: wat een gekke naam. Dat ziet er niet uit. Nu bleek dat Tomáš met zijn Tjechische moeder gewend is fonetisch te schrijven.’

Na de succesvolle pilots in BIRD en het café van de squashgenoot organiseert het tweetal jaarlijks een woordkunstfestival met de disciplines spoken word, proza, storytelling en rap. In 2017 kregen ze hiervoor de Doro Siebelprijs, een prijs die gaat naar een Rotterdamse culturele organisatie of persoon die zich inspant voor het aantrekken van nieuw publiek. Volgens de jury vergrootte het festival de zichtbaarheid van spoken word en trok het een breder publiek dan het literaire. Beide mannen waren verrast door deze prijs, want inclusiviteit en diversiteit binnen kunst en cultuur is heel gewoon voor de twee. Ze hoeven hier niet bij na te denken.

In 2020 zijn Garryl en Tomáš toegelaten tot het Cultuurplan 2021- 2024 om Spraakuhloos voor en vooral mét artiesten te laten groeien. Tomáš: ‘We helpen mensen hun artiestenreis te maken. Het is een positieve vicieuze cirkel: artiesten worden docenten die weer nieuwe artiesten opleiden et cetera. Wat er nog te wensen valt? ‘Naast podia faciliteren, gaan we artiesten persoonlijker begeleiden. Of het nu gaat om een boek, een theatershow of het opstarten van een eigen stichting.’ Maar ze kijken nu eerst uit naar hun jubileumeditie en vragen om beurten: ‘Komen jullie ook?’