Pandemic & Disaster Preparedness Center bereidt straks beter voor op rampspoed

Het Erasmus MC, de TU Delft en de EUR bouwen aan een Pandemic & Disaster Preparedness Center (PDPC). Dit kenniscentrum brengt topwetenschappers met kennis van pandemische dreigingen en klimaat gerelateerde calamiteiten samen, om te bouwen aan een ambitieuze onderzoeksagenda voor de toekomst.

Het plan voor een Pandemic & Disaster Preparedness Center is gebaseerd op een wens van viroloog prof. Marion Koopmans, die hoopt dat de huidige waakzaamheid niet afzwakt als straks de corona-pandemie weer onder controle is.

‘Iedereen realiseert zich nu wat een gigantische impact een mondiale pandemie heeft op álle aspecten van de samenleving. Het is daarom nú tijd om door te pakken. In een overleg met collega-wetenschappers van de TU Delft bleek dat er grote parallellen zijn met onderzoek naar rampen, een onderzoeksveld waarin de TU Delft topexpertise in huis heeft’, aldus Koopmans.

Het idee wordt uitgewerkt door een groep enthousiaste experts. TU Delft en Erasmus MC zijn, samen met de Erasmus Universiteit Rotterdam, verbonden in samensmelting van expertises: de Convergentie. In dit samenwerkingsverband wordt sinds ruim een jaar de medisch-biologische expertise van het Erasmus MC als het ware gefuseerd met de technologische kennis van de TU Delft en de sociologische kennis van de EUR.

Het Pandemic & Disaster Preparedness Center ressorteert onder de paraplu van de Convergentie. Er zijn inmiddels al vijftig ingenieurs, artsen en wetenschappers van de deelnemende instituten aangesloten bij het PDPC. De gemeente Rotterdam ondersteunt het initiatief van harte.

Lessen voor de toekomst
De huidige pandemie levert een schat aan informatie en geleerde lessen voor de toekomst op.  Het Pandemic & Disaster Preparedness Center vindt dat de voorbereiding beter moet en kan. ‘De razendsnelle ontwikkeling van een nieuw soort vaccins was mogelijk door jarenlange investering in fundamentele kennis’, zegt Koopmans. ‘Die investering is ook nodig voor de blik op de toekomst: welke andere virusdreigingen zijn er? Hoe worden die herkend? Wat maakt virussen overdraagbaar? Kunnen we uitbraken en pandemieën voorspellen? Kunnen we vaccins ontwikkelen voor hele groepen virussen?’

Ook van eerdere andersoortige calamiteiten, zoals overstromingen, hittegolven en periodes van extreme droogte hebben wetenschappers veel geleerd. Van veel geleerde lessen heeft de samenleving ook al profijt gehad. Denk aan de komst van de Deltawerken die na de watersnoodramp van 1953 werden gebouwd.

Door al die kennis en data samen te brengen in een soort stuwmeer van gegevens, kan het Pandemic & Disaster Preparedness Center rampscenario’s gaan simuleren, waardoor zwakke plekken in het systeem aan het licht komen. Daar kunnen vervolgens, met onder meer stedenbouwkundigen, architecten, landschapsontwikkelaars, gedragswetenschappers én burgers, oplossingen voor worden bedacht.

Een incident zoals een overstroming of een pandemie zet altijd een waterval aan consequenties in werking. Door wetenschappelijke data te verzamelen en met elkaar in verband te brengen, kunnen bepaalde nadelige gevolgen, de pressurepoints, in beeld worden gebracht. Zo wordt duidelijk dat de Covid-pandemie niet alleen mensen ziek maakt, maar dat daardoor het hele gezondheidszorgsysteem vast loopt.

Daarbij zijn inmiddels al diverse samenwerkingen tussen onderzoekers van de TU Delft en Erasmus MC gestart tijdens de pandemie. Uit deze ellende moet je dus kennis worden geput die kan worden ingezet voor een betere voorbereiding. Of om het in medische termen uit te drukken: voor predictie en preventie.

Testproject
Het Pandemic & Disaster Preparedness Center (PDPC) werkt aan interessante testprojecten, zoals dat van Bas Jonkman (TU Delft), expert in overstromingen en de neveneffecten daarvan. ‘In dit testproject simuleren we stormen en andere rampen. Dan komen er knelpunten bovendrijven, zoals stilstaand water als brandhaard voor besmettelijke ziekten’, illustreert Jonkman.

‘Maar we signaleren ook blokkades van bruggen en tunnels. We kijken dan ook naar de effecten van verkeersstromen en effecten op het gedrag van mensen. Door samen te werken met andere expertises, kunnen we ook effecten op de gezondheidszorg in beeld krijgen.’

Deze kennis van logistiek wordt tevens gebruikt bij experimenten om het maatschappelijk verkeer weer veilig te heropenen tijdens deze pandemie. Alle gegevens kunnen vervolgens worden gebruikt om trainingen te doen. En ze kunnen worden gedeeld met beleidsmakers, om antwoord te krijgen op de vraag: wat gaan we doen om ons voor te bereiden?

De Erasmus Universiteit Rotterdam draagt in het Pandemic & Disaster Preparedness Center bij met onderzoek naar de sociale impact van rampspoed. ‘De huidige pandemie heeft een ongekend effect op de samenleving. Uit deze crisis leren wij dat bij een pandemie de sociale ongelijkheid groter wordt en dat menselijk gedrag een onbetwiste factor is voor crisisbeheersing’, aldus gedragswetenschapper prof. dr. Semiha Denktaş, verbonden aan de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences.

Nergens belegd
Wetenschappelijk onderbouwde paraatheid op het gebied van uitbraken en klimaatrampen is nog nergens belegd, realiseerden Marion Koopmans en collega’s zich begin december. En: het zou zó zonde zijn als de huidige lessons learned en de waakzaamheid na de pandemie weer naar de achtergrond verdwijnen.

Winston Churchill zei na de Tweede Wereldoorlog: ‘Never waste a good crisis’. Marion Koopmans heeft daaraan toegevoegd: ‘Sustain technology and boost creativity,  invest in your future breakthroughs, and do it together.’

Met andere woorden: Zet het besef van ‘Dit-Nooit-Meer’ om in daden en blijf actief bezig met voorbereidingen op nieuwe rampen. Want één ding is zeker, waarschuwen wetenschappers: Met de grote veranderingen in de wereld, inclusief klimaatverandering in het achterhoofd is de vraag niet óf we met nieuwe rampspoed geconfronteerd gaan worden, maar wanneer.

Delta
De stad Rotterdam zal voor het PDPC als levend fieldlab fungeren. Rotterdam ligt in een rivierendelta, heeft een reusachtige haven waar van alles binnen vaart, kent een diverse bevolking. Het bouwt bovendien de hoogte in en heeft een hoge concentratie beton. Het risico op schadelijke hittegolven, overvloedige regenbuien, maar ook hotspots voor besmettelijke ziektes, is hier dus aanzienlijk. Daarom wordt het PDPC ook zo gestimuleerd door de gemeente Rotterdam.

Overvloedige aanwezigheid van water en waterbergingen is bijvoorbeeld een potentiële risicofactor voor het uitbreken van infectieziekten, weten experts inmiddels. In stilstaand water zitten schadelijke micro-organismen, en er broeden muggen in. Muggen die door de opwarming van het klimaat schadelijker worden. Denk aan de tijgermug die steeds vaker wordt gesignaleerd in Nederland.

Al deze gegevens maken van Rotterdam een uitgelezen plek om te fungeren als levend laboratorium. ‘Onderzoekers van het Erasmus MC, de TU Delft en artsen van de GGD Rotterdam Rijnmond werken nu al intensief samen om zicht te krijgen op de verspreiding en bestrijding van Covid-19 in de regio, met innovatieve manieren van risicogericht testen, rioolwater onderzoek, en gedragswetenschappelijk onderzoek’, schetst Koopmans.

NCOH
Daarnaast maken alle onderzoekers straks ook gebruik van de voorzieningen van de instituten van de Convergentie. Het Erasmus MC heeft het skillslab en de Core Facilities, de TU Delft heeft een keur aan artificial intelligence-, water- en mobiliteitslabs. Op termijn kunnen zich ook onderzoekers van andere instituten aansluiten met gerelateerde onderzoeksvoorstellen.

Het Pandemic & Disaster Preparedness Center wordt gestationeerd op de TU Delft en in het Erasmus MC. Er wordt op termijn gezocht naar een gezamenlijke locatie voor de Convergentie waar ook het PDPC zijn werk kan doen. Het PDPC gaat natuurlijk  ook nauw samen met het Netherlands Centre for One Health, waar een keur aan instituten al werkt aan multidisciplinair onderzoek naar uitbraken van infectieziekten, en waar Marion Koopmans een belangrijke rol in vervult.