Blijstroom: Energie voor Rotterdammers door Rotterdammers

Jelte Boeijenga is interim-directeur bij Blijstroom, een energiecoöperatie van de bewoners van Rotterdam om de energietransitie in eigen handen te nemen, opgericht in 2013. R’damse Nieuwe ging in gesprek om meer te weten te komen over Blijstroom. 

Wat doet Blijstroom precies?

Op dit moment richten we ons vooral op de zonnedaken. Er zijn veel mensen in Rotterdam die niet de mogelijkheid hebben om zonnepanelen op hun dak te leggen en dus zelf geen zonne-energie kunnen opwekken.  Wij bieden hen de mogelijkheid om alsnog van deze voordelen te profiteren, maar dan op het dak van iemand anders. Wat we doen is eigenlijk heel simpel. We gaan op jacht naar een onbenut dak in de stad en verzamelen zoveel mogelijk mensen hieromheen die mee willen investeren in de realisatie van een zonnedak. Zo oogsten we de energie van een collectief dak. We hebben tot op heden vier collectieve zonnedaken. De meest recente is begin juli geopend. Dit ligt aan de Batavierenstraat en hebben we in samenwerking met Aktiegroep Het Oude Westen gerealiseerd. Het bijzondere aan dit zonnedak is dat ook mensen met een kleinere portemonnee bij kunnen dragen. Zij betalen hun paneeldelen uit de opbrengst van het dak. Investeren in een zonnedak is dus niet alleen weggelegd voor mensen met een grote beurs.

Hoe is Blijstroom ontstaan?

Het is ontstaan vanuit de behoefte van de “gewone” Rotterdammer om meer controle te krijgen over de energievoorziening en dus minder afhankelijk te zijn van grote bedrijven in binnen- en buitenland. We wilden een actieve bijdrage leveren aan de verduurzaming van de stad en samen groene energie gaan opwekken. Vanuit die behoefte zijn we een model gaan bedenken waarbij zoveel mogelijk mensen zich konden aansluiten bij deze beweging. Toen zijn we op het idee van de zonnedaken gekomen. De energietransitie is niet alleen een transitie van fossiele naar hernieuwbare bronnen, maar zeker ook een transitie van centrale naar decentrale en lokale opwek. Dit leent er zich geweldig voor om in je eigen wijk of buurt te doen en daar vervolgens zeggenschap over te hebben én de vruchten van te plukken. En daarvoor werk je samen in een coöperatie.

Hoe zijn jullie begonnen? 

Met allerlei verschillende acties. Zo deden we in de eerste jaren voorlichting over energiebesparing. In de winter, ieder weekend vanuit een keet in een andere buurt van Rotterdam om mensen tips te geven hoe ze hun huis kunnen verduurzamen. De schoonste energie is immers de energie die je niet verbruikt. We hebben zeker in die beginjaren veel uitgezocht en geëxperimenteerd om de juiste manier te vinden. In 2015 kwamen we op het idee van collectieve zonnedaken en niet veel later was er iemand binnen de gemeente die zei dat we wel aan de slag konden met het dak van de gymzaal op de Noorderhavenkade. Vanaf dat moment kregen we de smaak te pakken en volgde er ongeveer elk jaar een nieuw zonnedak.

Wat is er zo bijzonder aan Blijstroom?

Het gaat er eigenlijk niet om wat er zo bijzonder is aan Blijstroom, maar meer aan de energiecoöperaties in de stad. Landelijk gezien zijn er honderden coöperaties waarbij burgers zich op een vergelijkbare manier verenigen. We zijn net als veel van die coöperaties democratisch georganiseerd. De leden bepalen dus de koers van het bedrijf. Er zijn geen aandeelhouders die er met de winst vandoor gaan, dat is heel belangrijk. Het zit een beetje tussen publiek en privaat in, waarbij niet de markt leidend is, maar de maatschappij. Naast het individuele rendement voor de deelnemers richten we ons vooral op de maatschappelijke waarde die we als coöperatie genereren. We zien dit als een model van de toekomst. We waren de eerste in Rotterdam, maar gelukkig zijn er inmiddels meer energiecoöperaties opgericht. Denk bijvoorbeeld aan Alex Energie in Rotterdam Alexander en de Delfshaven Energie Coöperatie. Hier werken we nauw mee samen.

Wat zijn de obstakels die je tegenkomt? 

De daken. In principe zijn er daken genoeg, maar die zijn natuurlijk niet van ons. We vragen dak-eigenaren om minimaal 15 jaar hun daken ter beschikking te stellen aan de bewoners. Dit is best een lange tijd en er zijn veel redenen te bedenken waarom men zich hier niet aan wil committeren. Er komen dus maar mondjesmaat daken ter beschikking. Naast mijn rol bij Blijstroom ben ik kwartiermaker van het platform voor energiecoöperaties in Rotterdam, een samenwerkingsverband tussen alle coöperaties in Rotterdam. Het doel is om binnen de komende paar jaar op negentig plekken een zonnedak te realiseren, een forse ambitie. Dit ligt gelukkig niet alleen op de schouders van Blijstroom. Op dit moment voeren we serieuze gesprekken met de gemeente om te bepalen hoe ook zij kunnen helpen dit te realiseren. We zien in ieder geval dat we veel van de obstakels kunnen opvangen als we meer gaan samenwerken.

Bekijk hier de video van de opening van het dak:

Wat is de ambitie van de energiecoöperaties?

We willen Rotterdammers maximaal eigenaar laten zijn van de energietransitie. Minimaal de helft van de energie die in Rotterdam straks wordt opgewekt via zonnepanelen of windmolens is wat ons betreft in handen van bewoners en bedrijven in Rotterdam. We gaan op weg naar een stad waar je zelf in je eigen stroombehoefte kan voorzien. Een eerste stap daarin is dat iedere Rotterdammer straks mee kan doen met een zonnedak in de buurt.

Hoe kan ik zelf investeren in een duurzaam en energieneutraal Rotterdam? 

Bij de huidige zonnedaken van Blijstroom kun je mee-investeren vanaf €200,-. Dat werkt heel eenvoudig: je meld je aan, je wordt vanaf het begin op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen en zodra er genoeg investeerders zijn aangetrokken geven we de installateur de opdracht om het dak te realiseren. Vanaf het moment dat het zonnedak af is, profiteer je 15 jaar van je eigen lokale en schone energie. Op dit moment zitten alle daken vol en werken we aan nieuwe projecten. Maar je kan in de tussentijd natuurlijk al wel lid worden!

Op 6 juli opende Blijstroom samen met Aktiegroep Oude Westen het zonnedak aan de Batavierenstraat. Aktiegroep Oude Westen zet zich al sinds de jaren ’70 in voor de bewoners in de buurt en zet zich sinds een aantal jaar actief in voor de energietransitie. Het uitgangspunt van de samenwerking was toegankelijkheid: dat iedereen mee kan doen, ongeacht de dikte van de portemonnee. Op deze manier kunnen alle bewoners profiteren van het zonnedak.