Dora gaat tumorcel te lijf

Het Erasmus MC staat internationaal hoog aangeschreven als instituut waar belangrijk wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan op gebied van life sciences en volksgezondheid. Die reputatie trekt toptalent aan uit alle windstreken van de wereld. De Oostenrijkse Dora Hammerl is één van hen. Ze onderzoekt innovatieve methoden om tumorcellen efficiënt om zeep te helpen. Dora, geboren en getogen in Oostenrijk, werkt pas enkele jaren in Rotterdam, maar spreekt accentloos Nederlands. Op haar tweeëntwintigste verhuisde ze naar Nederland voor de masteropleiding Biofarmaceutische Wetenschappen in Leiden. Na een onderzoeksperiode in San Diego - “hard werken, maar ook veel vrijheid om lekker te surfen” – stortte ze zich in de Maasstad op haar onderzoek bij de afdeling Interne Oncologie van het Erasmus MC.

Surfen in RIF010

De liefde voor het surfen speelde nog een zijdelingse rol bij haar keuze voor Rotterdam, grinnikt ze. “Ik had vernomen dat er in de Steigersgracht een kunstmatige golf zou komen, RIF010. Dit was eigenlijk al gepland voor 2016 maar is vanwege protesten helaas uitgelopen. Maar de faciliteiten en het netwerk van het Erasmus MC én het feit dat de vacature naadloos aansloot op mijn ambitie, bepaalden natuurlijk mijn keuze voor Rotterdam.”

Chemotherapie

In het Erasmus MC krijgt ze de kans haar dromen waar te maken. Het Rotterdamse instituut werkt namelijk hard aan innovatieve methoden om kanker te behandelen. Conventionele chemotherapie blijkt bij een aanzienlijke groep patiënten niet of nauwelijks te werken, terwijl de behandeling veel negatieve bijwerkingen heeft. Immuuntherapie is een nieuwe, en ogenschijnlijk doeltreffende manier om tumorcellen te doden. Binnen de muren van het Erasmus MC huist een geavanceerd laboratorium Tumorimmunologie, het enige laboratorium op dat gebied in de regio. “In het lab richten we ons op immuuntherapie bij kanker”, legt Dora uit. “Het menselijk lichaam beschikt over een ingenieus verdedigingsmechanisme waarmee het zich beschermt tegen gevaar van bacteriën, virussen én kankercellen.

Afweermechanisme

“Belangrijk onderdeel van dat afweermechanisme zijn de T-cellen, een bepaald type witte bloedcellen. T-cellen zijn belangrijk bij het voorkomen van vroege kanker: ze herkennen afwijkende cellen en schakelen ze uit. Dat proces gaat niet altijd goed, dan ontstaat kanker. Met immuuntherapie wordt geprobeerd de tumorcellen alsnog uit te schakelen.” Dat werkt als volgt: T-cellen herkennen afwijkende moleculen (antigenen) aan de buitenkant van tumorcellen met hun T-cel receptor. Bij een kankerpatiënt treedt die effectieve T cel-response niet altijd op. “Met immuuntherapie proberen we het aantal en de activiteit van de T-cellen in de tumor te verhogen, zodat ze de tumorcellen alsnog efficiënt te lijf gaan.” [caption id="attachment_23057" align="aligncenter" width="800"]

Dora in het laboratorium Tumorimmunologie.[/caption]

Op maat snijden

De moeilijkheid is dat tumorcellen onderling erg verschillen. Ook reageert de ene patiënt anders op tumorcellen dan de andere. De behandelingen die Dora onderzoekt, moeten daarom zoveel mogelijk op maat worden gesneden. “We proberen de genetische eigenschappen van de tumoren in kaart te brengen. Dat doen we door stukjes tumorweefsel bij de patiënt weg te nemen. In die weefselstukjes bepalen we de DNA-eigenschappen van de tumorcellen. Op basis daarvan kunnen we de verschillende tumorcellen in groepen onderverdelen.”

Microscoop

Op die manier wordt de manier waarop en de mate waarin de tumorcel zich verdedigt zichtbaar onder de microscoop. Zo moet duidelijk worden welke immuuntherapie het beste zal werken. Om de therapie nóg effectiever te maken, wordt gekeken hoe het verdedigingsmechanisme van de patiënt op de tumorcellen reageert. “De stukjes tumorweefsel worden door ons ook onderzocht op de aanwezigheid van T-cellen van de patiënt. Zijn er veel of weinig? Zitten ze voornamelijk aan de buitenkant van het tumorweefsel of ook erin? Ook de functie van T-cellen kunnen we in het laboratorium onderzoeken. Opgeteld maken die verschillen het mogelijk om de tumoren in verschillende categorieën onder te verdelen.”

Cover

Maar Dora heeft meer in haar mars. In voorbereiding op haar proefschrift, dat ze over een jaar of twee hoopt af te ronden, schreef ze een artikel voor een wetenschappelijk tijdschrift waarin de stand van zaken binnen haar vakgebied wordt geschetst. Onlangs werd het in Trends in Immunology gepubliceerd, een vooraanstaand tijdschrift, waarvoor Hammerl zelfs de cover mocht ontwerpen. “Het komt vaker voor dat auteurs van een artikel wordt gevraagd een illustratie voor de cover aan te leveren”, vertelt ze. “Ik kreeg van de hoofdredacteur weinig tijd, maar ik ging aan de slag op mijn overjarige iPad, zonder geavanceerde software.” Ondanks die beperkingen wist ze een illustratie te creëren die de redactie van Trends in Immunology cover-waardig vond. Lachend: “Hij hangt nu ingelijst op het lab.” [caption id="attachment_23055" align="aligncenter" width="800"]

Dora met de cover die zij speciaal voor het tijdschrift Trends in Immunology heeft ontworpen.[/caption] Lees meer over het onderzoek van het Erasmus MC in het online magazine Amazing.